
मिशन मंत्र
हमारामिशन
vरेलवेकीपरिसंपत्तियों,यात्रियोंएवंयात्रीपरिसंचरणक्षेत्रोंकीसंरक्षाएवंसुरक्षा।
vसंरक्षाएवंसुरक्षासुनिश्चितकरनाताकिभारतीयरेलवेकेसाथयात्राकररहीजनताकाविश्वासहमपरबनारहे।
उद्देश्य
हमेंक्याकरनाहै
vरेलयात्रियों, यात्रीआवागमनक्षेत्रऔररेलपरिसंपत्तियोंकीसुरक्षाबनाएरखनेकीओरअपराधियोंकेसाथलड़ाईसततजारीरखना।
vगाड़ियों, रेलवेपरिक्षेत्रएवंयात्रीआवागमनसे क्षेत्रोंसेअसामाजिकतत्वोंकोपूरीतरहहटाकरयात्रियोंकोसुरक्षितरेलयात्रामेंसहायताकरना।
vसतर्करहेंताकिमहिलाओंएवंबच्चोंकीतस्करीकोरोकाजासकेऔररेलवेपरिक्षेत्रकेअंदरपाएगएबेसहाराबच्चोंकेपुनर्वासकेलिएउचितकदमउठाएं।
vरेलवेकेअन्य विभागोंकेसाथ सामंजस्यबनाएरखें।भारतीयरेलवेकीछविएवंक्षमताकीबेहतरीकीओरसदैवसचेष्टरहें।
vराजकीयरेलपुलिस/स्थानीयपुलिसऔररेलवेप्रशासनकेबीचएककड़ीकेरूपमेंकार्यकरनेकीक्षमतारखें।
vसमस्तनईतकनीकोंकोपूरीतरहअपनातेहुएमानवअधिकारोंकीरक्षाकेप्रतितत्पररहें।
रेलवेसुरक्षाबल/मेट्रोरेलवेकासंक्षिप्तपरिचय
भारतकेपहलेमेट्रोरेलकेतौरपरप्रतिष्ठितमेट्रोरेलवेकीशुरुआतअक्टूबर-1984 सेहुईऔरतबसेयहकोलकाताकीजीवनरेखाबनीहुईहै।उत्तरदिशामेंदक्षिणेश्वरसेदक्षिणदिशामेंकविसुभाषतकविस्तारित 32.13 किलोमीटरपरीक्षेत्र(उत्तरदक्षिणगलियारा) में 26 स्टेशनहैजबकिपूर्वदिशामेंसॉल्टलेकसेक्टर 5 सेपश्चिमदिशामेंफूलबागानतक (पूर्व पश्चिम गलियारा) का फैलाव 06.88 किलोमीटरहैऔरइसकेअंतर्गत 07स्टेशनहैं। कुल 04 कारशेड हैं – नोअपाड़ा, कवि सुभाष, टॉलीगंज और सेंट्रल पार्क डिपो। मेट्रो रेलवे कोलकाताकारेलवेसुरक्षाबल इन समस्त परिसंपत्तियों, यात्रिगण और यात्री संचरण क्षेत्रों के संपूर्ण इलाके की सुरक्षा सुनिश्चितकरताहै।
रेलवेसुरक्षाबल, मेट्रोरेलवेकोलकाताआईजीसाप्रधानमुख्यसुरक्षाआयुक्तकेनेतृत्वमेंकार्यकरताहै।उनकासहयोगकरतेहैंएकडीआईजी सह मुख्यसुरक्षाआयुक्त, एकसहायकसुरक्षाआयुक्त। रेलवेसुरक्षाबल, मेट्रोरेलवेकोलकाताकाप्रधानकार्यालय ई.एस.एस. बिल्डिंग,(एक्साइडमोड़केपास), 1/5, एजीसीबोसरोड, कोलकाता 700020 मेंस्थितहै।
फील्डलेवलपर(जमीनीस्तर) परमेट्रोरेलवे, कोलकाताके05 रेलसुरक्षाबलपोस्टहैं।इनकानेतृत्वनिरीक्षक/रेलवेसुरक्षाबलद्वाराकियाजाताहै।रेलवेसुरक्षाबलपोस्टकेअंतर्गतआनेवालेस्टेशनऔरउनकेअधिकारक्षेत्रों का लेखा-जोखानिम्नप्रकारहै :-
1.नोआपाड़ारेलवेसुरक्षाबलपोस्ट: दक्षिणेश्वर, बारानगरएवंनोआपाड़ामेट्रोस्टेशननोआपाड़ारेलवेसुरक्षाबलपोस्टकेक्षेत्राधिकारमेंपड़तेहैं।
2.बेलगछियारेलवेसुरक्षाबलपोस्ट : दमदम, बेलगछिया, श्यामबाजार, शोभाबाजार, गिरीशपार्कएवंमहात्मागांधीरोडमेट्रोस्टेशनबेलगछियारेलवेसुरक्षाबलपोस्टकेक्षेत्राधिकारमेंआतेहैं।
3.सेंट्रलरेलवेसुरक्षाबलपोस्ट :- सेंट्रल, चांदनी, एस्प्लेनेड, पार्कस्ट्रीटएवंमैदानमेट्रोस्टेशनसेंट्रलपोस्टकेक्षेत्राधिकारमेंपड़तेहैं
4.कालीघाटरेलवेसुरक्षाबलपोस्ट :रवींद्रसदननेताजीभवनजतिनदासपार्ककालीघाटएवंरविंद्रसरोवरमेट्रोस्टेशनकालीघाटरेलवे सुरक्षाबलपोस्टकेक्षेत्राधिकारमेंपड़तेहैं
5.टॉलीगंजरेलवे सुरक्षाबलपोस्टमहानायकउत्तमकुमार,नेताजी,मास्टरदासूर्यसेन,गीतांजलि,कविनज़रुल,शहीदखुदीरामएवंकविसुभाषमेट्रोस्टेशनटॉलीगंजरेलवेसुरक्षाबलपोस्टकेक्षेत्राधिकारमेंआतेहैं
उपरोक्तकेअलावेईस्ट-वेस्टकॉरिडोरकेसातमेट्रोस्टेशनअर्थातसॉल्ट लेकसेक्टरV,करुणामयी,सेंट्रलपार्क,सिटीसेंटर,बंगालकेमिकल,सॉल्टलेकस्टेडियमएवंफूलबागानमेट्रोस्टेशनमें मेट्रोरेलवेसुरक्षाबलतैनातहैं।
मेट्रोरेलवेकोलकातामें अन्यकार्यरतइकाइयांहैं :-
1.मेट्रोरेलवेकाडॉगस्क्वायडबेलगछियामेंस्थितहै।डॉगस्क्वायडमेट्रोरेलवे,कोलकाताकेक्षेत्राधिकारमेंविस्फोटक,प्रतिबंधितसामानऔरअन्यसंदिग्धवस्तुओंकेखिलाफनियमितरूपसेतोड़फोड़विरोधीजांचकरताहै।
2.सैन्यतंत्रलॉजिस्टिकऔरपरिवहनप्रबंधनविंग लॉजिस्टिक प्रदान करताहैऔररेलवेसुरक्षाबलमेट्रोरेलवे,कोलकाताकेआधुनिकीकरणकार्यकोदेखताहै।
3.अपराधखुफियाशाखा(सीआईबी)अपराधियोंकेबारेमेंजानकारीएकत्रकरतीहैऔरमेट्रोरेलवे,कोलकाताकेअधिकारक्षेत्रमेंरिपोर्टकिएगएअपराधकेमामलोंकोसुलझानेमेंरेलवेसुरक्षाबलपोस्टों कीसहायताकरतीहै।
4.विशेषखुफियाशाखा(एसआईबी)मेट्रोरेलवे,कोलकातामेंप्रभावीविभिन्नसंगठनोंऔरयूनियनकेबारेमेंजानकारीएकत्रकरतीहैऔरमेट्रोरेलवेसुरक्षाकोप्रभावितकरनेवालेविध्वंसकगतिविधियोंकेबारेमेंसूचनाऔरपूर्वानुमानभीएकत्रकरतीहै।
5.डिविजनलक्वार्टरमास्टर(डीक्यूएम)विभिन्नपोस्टों और इकाइयोंकास्टोरआइटमएकत्रकरताहैऔरप्रदानकरताहै।
6.सुरक्षानियंत्रण(एससीएनएल)सुरक्षाहेल्पलाइनएवंमहिलासुरक्षाहेल्पलाइनपरसभीकॉलोंपरध्यानदेताहै।यहनियमितरूपसेसभीस्टेशनोंकीसीसीटीवीफीडकीनिगरानीकरताहैऔरआगेकीकार्रवाईकरताहै।
मेट्रोरेलवेकारेलवेसुरक्षाबलअपनेबहुमूल्ययात्रीगणकीअनवरत(24 सोघंटे)श्रेष्ठतमसुरक्षादेनेकीओरप्रतिबधहै।समस्तमेट्रोस्टेशनपूरीतरहसेसीसीटीवीकीनिगरानीमेंहैंऔरनवीनतमसुरक्षाउपकरणोंजैसेबैगेज स्केनरों,हस्तचालितमेटलडिटेक्टर,डोरफ्रेममेटलडिटेक्टरआदिसेलगातारजांचप्रक्रियाचलतीरहतीहै।
महिलायात्रियोंकीसहायताकेलिएमहिलासुरक्षाहेल्पलाइन 90070 41908औरसुरक्षाहेल्पलाइन 90070 41789 आदि 24 घंटेचालूरहतेहैं।मेट्रोयात्रियोंकोबेहतरसहायताप्रदानकरनेकेलिएमेट्रोरेलवेद्वारारेलवेसुरक्षाबलकेकुछविशेषस्क्वाड (मोबाइलस्पेशलस्क्वाड)काप्रावधानभीकियागयाहै।हथियारोंसेलैस‘क्विक रियक्शन टीम’ भीकईमेट्रोस्टेशनोंपरउपलब्धहैताकिरेलवेकीपरिसंपत्तियोंऔरयात्रीगणपर आन पड़ी किसीविपत्तिकातुरंतसामनाकियाजासके।